Cis Henrykowski to niepozorne drzewo rosnące na uboczu, przy stodole w miejscowości Henryków Lubański, Choć na pierwszy wrzut oka nie wyróżnia się niczym szczególnym, to według szacunków liczy już około 1300 lat, co czyni go najstarszym drzewem w Polsce i jednym z najstarszych w Europie. Trasy wycieczki o długości około 58 km prowadzi głównie utwardzonymi ścieżkami, dzięki czemu jest odpowiednia dla rowerzystów o różnym poziomie zaawansowania. Podczas wycieczki możemy odwiedzić najciekawsze miejsca w Zgorzelcu, zabytkowe dwory i pałace, a także malownicze tereny, które idealnie nadają się na odpoczynek. Kulminacyjnym punktem podróży jest oczywiście wizyta przy najstarszym drzewie w Polsce.

Początek trasy – Zgorzelec
Naszą wycieczkę rozpoczynamy na skwerze im. Jerzego Popiełuszki. W jego bezpośrednim sąsiedztwie usytuowany jest budynek Miejskiego Domu Kultury. W ostatnich latach dzięki rewitalizacji budynkowi przywrócono jego piękny wygląd. Warto wejść do środka aby podziwiać odrestaurowane witraże oraz ściany wraz ze sztukaterią. Zanim wyruszymy w trasę wycieczki, będąc tu warto pojechać na tył budynku, gdzie na terenie zielonym usytuowano zegar słoneczny. Datowany na 1715 roku zegar został postawiony w tym miejscu w 2018 roku dzięki zaangażowaniu i inicjatywie oddolnej mieszkańców Zgorzelca. Jadąc w dół w kierunku Nysy Łużyckiej, wjeżdżamy na teren Parku Nadnyskiego. To doskonałe miejsce na odpoczynek, wyposażone w ławki, wiaty i elementy małej architektury parkowej. Dalej trasa prowadzi przez Przedmieście Nyskie – najstarszą dzielnicę Zgorzelca, gdzie znajduje się Bulwar Grecki. Nazwa bulwaru wywodzi się od największej mniejszości narodowej, która zamieszkuje Zgorzelec. W wyniku działań wojennych oraz zmian politycznych jakie nastąpiły po II wojnie światowej wielu Greków przybyło do Zgorzelca jako uchodźcy polityczni. Większość z nich została rozlokowana w tej okolicy sprawiając, że przez długie lata język grecki dominował w tej części miasta.

Muzeum Łużyckie i Dom Jakuba Böhme
Dla miłośników historii obowiązkowym punktem jest Muzeum Łużyckie oraz Dom Jakuba Böhme. Muzeum prezentuje wystawy stałe i czasowe związane z historią regionu Łużyc, kulturę Śerbołużycką historię Zgorzelca i Görlitz – miast podzielonego granicą na Nysie Łużyckiej. Dom Jakuba Böhme mieści się w bezpośrednim sąsiedztwie budynku muzeum. Jest to jedno z miejsc zamieszkania znanego niemieckiego mistyka, filozofa i teozof, który na przełomie XVI i XVII był jednym z najważniejszych myślicieli chrześcijańskiego mistycyzmu. Zanim wyruszycie w dalszą podróż warto odwiedzić wystawę stałą stanowiącą wystrój izby, w której prawdopodobnie mieszkał wspomniany filozof.

Pałac w Łagowie i kościół w Sławnikowicach
Kontynuując jazdę trasą rowerową ER-4, docieramy do Łagowa, gdzie znajduje się odrestaurowany pałac z pięknym parkiem. Pałac Łagów jest jednym z ciekawszych obiektów architektonicznych regionu oraz przykładem zrealizowania rewitalizacji, która z budynku zaniedbanego, pomalowanego na kolor zielony (w odcieniu stosowanym w peerelowskich latrynach) stał się perełka architektoniczną, która dziś traktowana jest jako wizytówka regionu. W Sławnikowicach warto zatrzymać się przy XIV-wiecznym kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz zobaczyć krzyż pokutny – świadectwo dawnych praktyk prawnych, polegających na wystawianiu krzyży przez sprawców zbrodni w ramach zadośćuczynienia.

Henryków Lubański – spotkanie z historią
Kierując się dalej na wschód, lokalną drogą docieramy do Henrykowa Lubańskiego – miejsca, gdzie rośnie najstarsze drzewo w Polsce. Cis Henrykowski obecnie otoczony jest rusztowaniem, siatką oraz systemem zraszającym, który ma zapobiec jego uschnięciu. Obok drzewa znajduje się wiata turystyczna, idealna na odpoczynek.

Powrót przez Siekierczyn i Mikułową
Przejeżdżając przez wieś Henryków, mijamy miejsce postojowe z wiatami turystycznymi i parkingami rowerowymi. W Siekierczynie można zatrzymać się nad sztucznym stawem, gdzie przygotowano ścieżkę pieszo-rowerową, skatepark, plac zabaw i punkt gastronomiczny. Następnie w Mikułowej mijamy największą w regionie rozdzielnię energetyczną, łączącą elektrownię Turów z krajowym systemem przesyłowym.

Zalew Czerwona Woda – koniec trasy
Ostatnim punktem naszej trasy jest zalew Czerwona Woda w Zgorzelcu. Powstał w latach 60. XX wieku jako kąpielisko i miejsce rekreacji, a po przeprowadzonej rewitalizacji znów stał się popularnym miejscem wypoczynku. Można tu skorzystać z tras spacerowych, dróg rowerowych, placu zabaw oraz miejsc piknikowych.

---

Infrastruktura turystyczna dla rowerzystów zlokalizowana na trasie:

• Punkt Informacji Turystycznej – Dom Jakuba Böhme
• Henryków Lubański – wiata turystyczna przy Cisie Henrykowskim
• Siekierczyn – trasa rowerowa, plac zabaw, miejsce postojowe, zbiornik wodny, skatepark
• Zbiornik Czerwona Woda – wiaty, miejsca piknikowe, plac zabaw, drogi rowerowe

1.Miejski Dom Kultury, Zegar słoneczny

Zegar słoneczny, datowany na rok 1715, został przeniesiony z nieistniejącego już budynku przy ul. Lubańskiej 4. Właścicielem budynku był Georg Lochmann, który w 1739 roku przeniósł zegar z innej lokalizacji. Budynek, na którym pierwotnie znajdował się zegar, został rozebrany w latach 90. XX wieku, a zegar przez długi czas znajdował się w magazynie. W 2015 roku, z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego, zegar przeszedł gruntowną renowację i został ponownie ustawiony w Parku Błachańca w 2018 roku. Zegar pokazuje czas zimowy, a jego dokładność może się wahać do 15 minut w zależności od pory roku. Jest to cenny element historyczny, który stanowi atrakcję turystyczną Zgorzelca.
Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu to główne centrum kulturalne miasta. Budynek, zbudowany w stylu neobarokowym, został w pełni sfinansowany ze składek mieszkańców. Organizowane są tu koncerty, spektakle teatralne, wystawy i warsztaty dla wszystkich grup wiekowych. MDK jest także miejscem spotkań lokalnych stowarzyszeń artystycznych, które wspierają rozwój kultury w Zgorzelcu.

2.Muzeum Łużyckie

Muzeum Łużyckie w Zgorzelcu to instytucja kulturalna, która została otwarta w 2007 roku. Inicjatorem jej powstania było Polskie Stowarzyszenie Euroopera, Muzeum koncentruje się na prezentacji historii, kultury i codziennego życia mieszkańców polskiej części Górnych Łużyc. Jedną z głównych atrakcji jest stała wystawa „Krajobrazy codzienności. Z dziejów wsi łużyckiej”, która odtwarza wnętrze tradycyjnej chaty łużyckiej z XVIII–XIX wieku. Wystawa zawiera m.in. fragment ściany domu o konstrukcji przysłupowej oraz oryginalne meble i przedmioty codziennego użytku.Muzeum regularnie organizuje wydarzenia edukacyjne i kulturalne, takie jak Pikniki Archeologiczne, podczas których uczestnicy mogą poznać dawne techniki rzemieślnicze, np. barwienie tkanin czy wyrób obuwia.

3.Dom Jakuba Böhme

Jakub Böhme, znany filozof, urodził się w Starym Zawidowie, a mieszkał w dzisiejszym Zgorzelcu. Jego dom, obecnie pełniący funkcję punktu informacji turystycznej, jest ważnym zabytkiem związanym z jego życiem i twórczością.

4.Przedmieście Nyskie

Przedmieście Nyskie – najstarsza dzielnica Zgorzelca, gdzie znajduje się Bulwar Grecki. Nazwa bulwaru wywodzi się od największej mniejszości narodowej, która zamieszkuje Zgorzelec. Na placu pocztowym możemy podziwiać odrestaurowany słup poczty saskiej.

5.Pałac w Łagowie

Pałac w Łagowie to jedna z najcenniejszych rezydencji w regionie, której historia sięga początku XIV wieku. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z tego właśnie okresu, a przez stulecia majątek należał do wielu znamienitych rodów, m.in. rycerskiej rodziny von Penzig, von Salza, Matthiasa Axta, czy Georga Emmericha – burmistrza Görlitz w 1481 roku. Obecny pałac powstał w 1581 roku z inicjatywy Michała Endera von Serch oraz jego żony Elisabeth Hoffmann. To właśnie z tego czasu pochodzi renesansowy trzon budowli, który zachował się do dziś w jej architekturze. W kolejnych stuleciach pałac był świadkiem ważnych wydarzeń historycznych – w 1620 roku rezydował tu Johann Georg von Brandenburg, a podczas wojny trzydziestoletniej, od 30 października do 4 listopada 1633 roku, swoją kwaterę główną miał tu sam Albrecht von Wallenstein. Gościem pałacu był także książę saksoński Johann Georg II, który odwiedził Łagów w 1680 roku. W 1782 roku, dzięki przebudowie z inicjatywy Christiny Frederiki Geissler, pałac uzyskał swój obecny, bardziej klasycystyczny wygląd. Z tego okresu pochodzi m.in. ozdobny portal z pilastrami we wschodnim ryzalicie, w którym wciąż znajduje się tablica fundacyjna z 1581 roku oraz kartusz herbowy rodzin Ender von Serch i Hoffmannów. Pałac pozostał w rękach rodziny Geissler aż do przełomu XIX i XX wieku. Po latach zapomnienia, w 2014 roku pałac przeszedł kompleksowy remont i rewitalizację, dzięki czemu przywrócono mu dawny blask. Prace objęły zarówno główny budynek, jak i przyległe zabudowania folwarczne.

6.Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sławnikowicach

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sławnikowicach to zabytkowa świątynia o bogatej historii, sięgającej XIV wieku. Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą z 1346 roku, choć jego budowa rozpoczęła się około 1300 roku. W XVI wieku został gruntownie przebudowany, prawdopodobnie z wykorzystaniem elementów wcześniejszej konstrukcji. Kościół jest skromną, bezwieżową budowlą barokową z prostokątną nawą i prezbiterium, nakrytą dwuspadowym dachem z ośmioboczną sygnaturką. Północną ścianę kościoła zdobi epitafium ku czci Doroty Sophii Eleonory von Tschirnhaus. Ród Tschirnhaus dla wielu może być nie znany lecz warto wspomnieć o jednej osobie. Ehrenfried Walther von Tschirnhaus, uczony, filozof, matematyk i przyrodnik, odegrał kluczową rolę w odkryciu europejskiej porcelany – jednego z największych osiągnięć technicznych baroku. To on a nie Johann Friedrich Böttger, który powszechnie uznawany jest za wynalazcę porcelany, jest prawdziwym ojcem europejskiej porcelany. Sam Ehrenfried Walther von Tschirnhaus zamieszkiwał w pałacu leżącym w bezpośrednim sąsiedztwie kościała. Przed bramą prowadzącą na teren kościoła, po jej lewej stronie, umieszczono na murze krzyż pokutny, będący cennym zabytkiem kultury.

7.Cis Henrykowski „Henryk”

W Henrykowie Lubańskim rośnie wyjątkowy pomnik przyrody – Cis Henrykowski, nazywany również „Henrykiem”. To najstarsze drzewo w Polsce, którego wiek oszacowano w 1987 roku na około 1250 lat. Należy do gatunku cis pospolity (Taxus baccata) i od 1945 roku, po zmianie granic państwowych, jest uznawany za najstarszy żywy organizm na terenie naszego kraju. Historia drzewa to także historia jego przetrwania. W 1813 roku cis został uszkodzony przez żołnierzy, w 1945 roku trafił go pocisk artyleryjski, a w 1989 poważnie nadwerężył go huragan. Pomimo tych zniszczeń „Henryk” przetrwał, a dzięki staraniom specjalistów jego stan jest systematycznie monitorowany i poprawiany. W latach 90. XX wieku przeprowadzono pierwsze kompleksowe zabiegi konserwacyjne, a w 2016 roku zainicjowano kolejne działania mające na celu wzmocnienie drzewa. Zabezpieczono system korzeniowy przed gryzoniami, zbudowano specjalne rusztowanie podtrzymujące jego potężne konary, a także zainstalowano zraszacze i zamgławiacze, które pomagają drzewu przetrwać coraz bardziej dotkliwe letnie upały. Cis Henrykowski został oficjalnie uznany za pomnik przyrody 6 kwietnia 1992 roku. Dziś stanowi nie tylko wyjątkowy obiekt botaniczny, ale także żywy symbol ciągłości natury i historii.

8.Wiaty przy kościele w Henrykowie

Przy kościele w Henrykowie znajdują się wiaty wypoczynkowe oraz muszla koncertowa, które są wykorzystywane podczas wydarzeń plenerowych.

9.Miejsce postojowe w Siekierczynie

Siekierczyn oferuje miejsce postojowe z ławkami i placem zabaw, idealne dla turystów pieszych i rowerowych.

10.Zalew Czerwona Woda w Zgorzelcu

Zalew Czerwona Woda w Zgorzelcu to sztuczny zbiornik wodny utworzony na rzece Czerwona Woda. Powstał w latach 70. XX wieku jako ośrodek rekreacyjny dla pracowników Elektrowni Turów oraz mieszkańców Zgorzelca. W latach 80. i 90. zalew cieszył się dużą popularnością jako miejsce rekreacji. Jednak z czasem kąpielisko podupadło, a w wyniku pogorszenia jakości wody zostało zamknięte.
W ostatnich latach Zalew Czerwona Woda przeszedł intensywną rewitalizację w ramach projektu „Przygoda z Nysą – zagospodarowanie turystyczne pogranicza polsko-niemieckiego”. Dzięki dofinansowaniu z Programu Współpracy Interreg Polska – Saksonia 2014–2020 kompleks zyskał nowe oblicze. Wokół zbiornika powstało blisko 2 km ścieżek dodatkowo zainstalowano drewniane kładki nad rzeką, urządzenia do ćwiczeń oraz punkt widokowy.