Bory Dolnośląskie – rowerowa przygoda przez serce zielonego pogranicza

Bory Dolnośląskie to jeden z największych i najdzikszych kompleksów leśnych w Polsce, obejmujący ponad 165 tysięcy hektarów. Ten potężny obszar leśny położony jest w zachodniej części kraju, na styku województw dolnośląskiego i lubuskiego. Przez lata pozostawał stosunkowo mało znanym turystycznie zakątkiem, co czyni go prawdziwym rajem dla miłośników ciszy, przyrody i aktywnego wypoczynku. Dominującym typem lasu są tu bory sosnowe, ale nie brakuje również bagiennych olsów, torfowisk oraz urokliwych polan i stawów, które stwarzają wyjątkowy krajobraz.

Na tych terenach spotkać można wiele rzadkich i chronionych gatunków zwierząt. Wśród ptaków królują żurawie, bociany czarne, bieliki i liczne gatunki sów. W głębi lasu żyją również wilki, jelenie, sarny oraz dziki, a w cichych mokradłach – płazy i gady, którym sprzyja mozaikowy układ siedlisk. Bory Dolnośląskie są więc nie tylko przestrzenią rekreacyjną, ale również ważnym obszarem ochrony przyrody.

Trasa rowerowa przez Gminę Węgliniec.

Proponowana trasa rowerowa prowadzi przez malownicze tereny Gminy Węgliniec – regionu o wyjątkowych walorach krajobrazowych i bogatej historii przemysłowej. Jej długość wynosi około 25,5 km, a nawierzchnia składa się z dróg asfaltowych, utwardzonych szutrów oraz leśnych duktów. Trasa jest odpowiednia zarówno dla początkujących rowerzystów, jak i dla rodzin z dziećmi. Trasa ma słabo rozwiniętą infrastrukturę turystyczną, nie mamy tu wielu punktów odpoczynkowych co nie przeszkadza aby pokonanie jej było świetnym pomysłem na całodzienną wycieczkę.

Węgliniec – start przy dworcu, historia kolei i Kresy Wschodnie

Naszą wyprawę rozpoczynamy przy dworcu PKP w Węglińcu, który jest nie tylko dogodnym punktem logistycznym, ale również miejscem o dużym znaczeniu historycznym. Miasto od XIX wieku było ważnym węzłem kolejowym. Na placu w niedalekiej odległości od dworca znajduje się zabytkowy parowóz TKh-2942 – pomnik techniki, przypominający o czasach, gdy Węgliniec tętnił życiem jako punkt przeładunkowy i węzeł transportowy.

Warto również odwiedzić oryginalne Muzeum Kresów Wschodnich, urządzone w wagonach kolejowych, które są replikami tych, jakimi po II wojnie światowej repatrianci przemierzali setki kilometrów, by dotrzeć na tzw. Ziemie Odzyskane. Wewnątrz zgromadzono przedmioty codziennego użytku, fotografię i dokumenty, które tworzą przejmującą opowieść o życiu ludzi zmuszonych do migracji i budowania wszystkiego od nowa.

W sercu Borów – przyroda, historia i odpoczynek

Z centrum Węglińca kierujemy się na północ, opuszczając miejskie zabudowania i zanurzając się w zieloną przestrzeń Borów Dolnośląskich. Rowerowa ścieżka wiedzie wśród pachnących żywicą sosen, wzdłuż dawnych torowisk i leśnych cieków wodnych. Mijamy staw Tartaczny – ulubione miejsce wędkarzy i spacerowiczów, gdzie znajduje się wiata turystyczna „Asuan”, idealna na pierwszy przystanek. Dla osób, które mają ochotę zorganizować piknik poza wiatą przygotowano miejsce do rozpalenia ogniska, stoły, ławki, zapewniono również zaplecze sanitarne.

Dalszy odcinek trasy prowadzi przez obszary, gdzie niegdyś działały kopalnie węgla brunatnego, zakłady przetwórcze i elektrociepłownie. Dziś są one świadectwem przemysłowej przeszłości regionu. W krajobrazie uważny widz dostrzeże zmiany w krajobrazie wynikłe z funkcjonującego tu przemysłu w postaci hałd, wyrobisk zalanych e wodą oraz pozostałości po torach kolejki wąskotorowej, która niegdyś transportowała surowce do zakładów.

Pokonując trasę warto zatrzymać się przy stawie Wolno Starym gdzie stoi nieduża wieża widokowa. Poza nią mamy tu ławy i stoły, z których możemy skorzystać podczas odpoczynku. Dzięki zamontowanej tablicy informacyjnej możemy dowiedzieć się jaka historia wiąże się z tym miejscem.

Bielawa Dolna i Kulturinsel – kiedy las spotyka kulturę

Kolejnym przystankiem jest Bielawa Dolna – miejscowość graniczna, znana z bliskości niezwykłego obiektu turystycznego, jakim jest Kulturinsel Einsiedel. Choć główna część tego magicznego parku kultury i przygody znajduje się po stronie niemieckiej, wiele atrakcji zbudowano również na terenie Polski. Charakterystycznym elementem jest pływający most pontonowy nad Nysą Łużycką, który można pokonać pieszo lub rowerem. Most prowadzi do kawiarni „Na Nysie”, znajdującej się... pośrodku rzeki, gdzie można odpocząć przy kawie, obserwując nurt granicznej rzeki.

Infrastruktura Kulturinsel wykorzystuje materiały odzyskane z dawnych kopalni – m.in. elementy taśmociągów, stalowe ramy czy koła zębate, co nadaje miejscu unikalnego, industrialno-baśniowego klimatu. Dla rodzin z dziećmi to obowiązkowy przystanek – zarówno ze względu na atrakcje, jak i oryginalną atmosferę.

Pieńsk – ślady hutnictwa i przemysłowego dziedzictwa

Jadąc dalej na południe, docieramy do Pieńska, miasta o bogatej historii przemysłowej. W XIX wieku Pieńsk był jednym z głównych ośrodków hutnictwa szkła i żelaza w regionie. Do dziś zachowały się budynki dawnych zakładów, a w przestrzeni miejskiej odnaleźć można liczne ślady tej industrialnej przeszłości. Deptak w centrum miasta, niegdyś handlowe serce Pieńska, zachęca do krótkiego spaceru i poznania lokalnej historii.

Żarki Średnie – relaks w "Żareckim Gaju"

Opuszczając Pieńsk, kierujemy się bocznymi drogami w stronę Żarek Średnich. Mijamy niewielkie przysiółki, malownicze pola i zagajniki. W Żarkach znajduje się kolejne miejsce przygotowane z myślą o rowerzystach – „Żarecki Gaj”. To leśna polana przystosowana do potrzeb turystów: są tu miejsca do siedzenia, leżaki, plac zabaw dla dzieci oraz punkt gastronomiczny serwujący napoje i przekąski. Miejsce to cieszy się dużą popularnością wśród mieszkańców i przyjezdnych – warto tu zatrzymać się na dłużej.

Zakończenie trasy – przez Jędrzychowice do Zgorzelca Ostatni etap trasy wiedzie przez Jędrzychowice, niewielką, ale urokliwą miejscowość położoną na przedmieściach Zgorzelca. Odcinek ten jest spokojny, z niewielkim ruchem samochodowym, idealny na finisz wycieczki. Wjeżdżając do Zgorzelca, kierujemy się w stronę mostu Staromiejskiego nad Nysą Łużycką – miejsca, które łączy Polskę i Niemcy oraz stanowi doskonały punkt do zakończenia wyprawy. Można tu odpocząć nad rzeką, skorzystać z jednej z lokalnych kawiarni lub z oferty tzw. „Food Park`u” zlokalizowanego tuż przy moście.

---

Infrastruktura turystyczna na trasie – rowerzyści mile widziani

• Węgliniec – punkt serwisowy i myjka rowerowa przy dworcu PKP.
• Stary Węgliniec – wiata turystyczna nad stawem Tartacznym.
• Bielawa Dolna – pływający most, kawiarnia „Na Nysie”, plaża i miejsca piknikowe.
• Żarki Średnie – „Żarecki Gaj”: gastronomia, plac zabaw, punkty odpoczynkowe.

1.Dworzec kolejowy w Węglińcu

Dworzec PKP w Węglińcu to jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów kolejowych Dolnego Śląska. Zaprojektowany w stylu nawiązującym do średniowiecznego zamku obronnego, wyróżnia się dwiema symetrycznymi wieżami, z których każda mierzy 18,6 metra. Ten imponujący budynek nie tylko zachwyca architekturą, ale także pełnił i wciąż pełni ważną funkcję w historii kolejnictwa regionu. Budowę stacji rozpoczęto w 1843 roku, z inicjatywy spółki Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej, która już trzy lata później doprowadziła do otwarcia połączenia z Legnicą i Berlinem. Wybór lokalizacji – wówczas niewielkiej osady położonej na skraju Puszczy Zgorzeleckiej – był strategicznym kompromisem, umożliwiającym efektywne skomunikowanie Górnego Śląska i Wrocławia z Berlinem na północy oraz Dreznem na południu. Dynamiczny rozwój sieci kolejowej doprowadził w latach 1864–1865 do budowy nowego dworca, w bezpośrednim sąsiedztwie starszego obiektu. Nowa konstrukcja została zaprojektowana z myślą o obsłudze pociągów cesarskich, co świadczy o prestiżu stacji w tamtym czasie. Wraz z rozwojem kolei Węgliniec stał się ważnym punktem logistycznym – działała tu potężna ekspedycja pocztowa i bagażowa, a przez stację przejeżdżały pociągi najwyższej kategorii. Szczególne znaczenie miało także otwarcie połączenia z Lubaniem, które stanowiło pierwszą odnogę tzw. Śląskiej Kolei Górskiej. Trasa ta stała się silnym impulsem gospodarczym dla całych Sudetów, wpływając na rozwój przemysłu, handlu i turystyki. Przez ostatnie dekady budynek dworca systematycznie niszczał Na szczęście w latach 2020–2022 dworzec kolejowy w Węglińcu przeszedł kompleksową modernizację Dzięki temu dziś możemy podziwiać jego piękno i okazałość.

2.Parowóz TKh-2942

Jedną z ciekawszych atrakcji technicznych Węglińca jest zabytkowy parowóz TKh-2942 – przemysłowy tendrzak typu T3A (znany również jako Ferrum 47), będący cennym świadectwem epoki kolei parowej. Lokomotywa została wyprodukowana w 1952 roku w Fabryce Lokomotyw im. Feliksa Dzierżyńskiego w Chrzanowie i przez ponad ćwierć wieku służyła w Kopalni Węgla Brunatnego Turów, gdzie była eksploatowana do maja 1978 roku. Po wycofaniu z eksploatacji w 1990 roku parowóz trafił do Węglińca, gdzie w 1993 roku został poddany gruntownej renowacji. Dziś, jako pomnik techniki, przypomina o przemysłowym dziedzictwie regionu i roli kolejnictwa w jego rozwoju. Obok parowozu znajduje się również dwuwózkowy, ręczny żuraw techniczny – kolejny unikalny eksponat, który dopełnia obraz kolejowej historii miasta.

3.Muzeum Kresów Wschodnich

Na terenie parku miejskiego w Węglińcu znajduje się wyjątkowe miejsce pamięci – Muzeum Kresów Wschodnich, zlokalizowane w dwóch historycznych wagonach towarowych. To niecodzienne muzeum powstało z inicjatywy pana Alfreda Janickiego, który zgromadził w nim liczne pamiątki należące do repatriantów przybyłych po II wojnie światowej z dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej – często właśnie w takich samych wagonach. Ekspozycja stanowi poruszające świadectwo losów tysięcy rodzin zmuszonych do opuszczenia swoich domów. Wśród najcenniejszych obiektów znajduje się imponująca, 1,5-metrowa figura Matki Boskiej Niepokalanej, pochodząca z kościoła w Buczaczu – miejscowości dziś leżącej na terenie Ukrainy. Wnętrze drugiego wagonu przekształcono w przestrzeń ekspozycyjną, w której prezentowane są dokumenty, zdjęcia oraz wystawy tematyczne, m.in.: „Lwów w Starej Fotografii”, „Kamieniec Podolski”, „Słobódka Janowska”, „Historia Wielkiego Bałakania”. Muzeum Kresów Wschodnich to nie tylko zbiór eksponatów, ale przede wszystkim miejsce refleksji nad historią przesiedleń i utraconych ojczyzn. Zwiedzanie możliwe jest po wcześniejszym uzgodnieniu, co nadaje tej wizycie kameralny i autentyczny charakter.

4.Stawy Węglinieckie

Stawy Węglinieckie, takie jak Staw Urocze Dolne, Średnie i Górne, znajdują się w lesie Borów Dolnośląskich niedaleko Węglińca. Otoczone są dębami i torfowiskami, tworząc malowniczą trasę turystyczną z bogatymi walorami przyrodniczymi. To idealne miejsce na wypoczynek i kontakt z naturą.

5.Drewniana wieża widokowa

Drewniana wieża widokowa przy Stawie Wolno Stary to doskonały punkt obserwacyjny, gdzie można podziwiać okoliczną przyrodę. Znajduje się przy szlaku rowerowym, w pobliżu turystycznego schronu Asuan, i stanowi dobre miejsce na odpoczynek dla turystów.

6.Zlikwidowane kopalnie Rygle

W ich okolicach wytyczono interesujące szlaki rowerowe, prowadzące do starych wyrobisk kopalnianych. Po przejechaniu przez tereny dawnej eksploatacji można wkroczyć w gęsty las bukowy, gdzie drzewa sięgają nawet 30 metrów wysokości. To miejsce stanowi wyjątkową atrakcję dla miłośników historii i przyrody.

7.Staw Krusza

Staw Krusza to niezwykle wartościowy przyrodniczo fragment torfowisk, gdzie można spotkać rzadkie gatunki zwierząt, takie jak jaszczurka zwinka i zaskroniec zwyczajny, a także obserwować siedlisko bobrów. W pobliżu znajduje się dawny kamieniołom piaskowca, który był ważnym źródłem budulca w średniowieczu.

8.Deptak w centrum Pieńska

Deptak w centrum Pieńska, zmodernizowany w 2006 roku, to kluczowy punkt miasta, który przywrócił mu dawny urok i estetykę. Stanowi popularne miejsce spacerów i relaksu zarówno dla mieszkańców, jak i turystów, pełniąc rolę wizytówki miasta. Wzdłuż deptaku znajduje się Euroregionalne Centrum Kultury i Komunikacji EuRegioKom, które oferuje bogaty program kulturalny i edukacyjny. EuRegioKom to miejsce organizacji warsztatów artystycznych, spotkań z lokalnymi twórcami, wystaw historycznych oraz plenerowych seansów filmowych i koncertów, co czyni deptak atrakcyjnym punktem turystycznym i kulturalnym Pieńska​